Kanttekeningen bij de actualiteit
In het vaktijdschrift Dermatologie & Verenologie verscheen in april 2015 een artikel met de titel ‘De tegens & tegens van de zonnebank’ met daarin een betoog om de zonnebanken voor particulieren te verbieden. Samenwerking Verantwoord Zonnen heeft in de media en met een eigen persbericht al aangegeven dat ze niet achter dit voorstel staat. De brancheorganisatie is het eens met de auteurs dat de perceptie van zonnen moet veranderen en dat mensen zich bewust moeten zijn van de gevaren van zonlicht. Met goede voorlichting kun je een bewustzijn creëeren waarbij mensen balans vinden in de omgang met zonlicht. Zo verkleinen ze de kans op risico’s voor hun huid en profiteren zij wel van de positieve effecten van zonlicht.
In het artikel worden aan de hand van verschillende wetenschappelijke onderzoeken de gevaren van het buitenzonnen genoemd, waarbij vooral het gebrek aan kennis van de consument een probleem is. De grote toename van het aantal gevallen van huidkanker is alarmerend, desalniettemin verklaarbaar en helaas naar verwachting. Een bewustere omgang met zonlicht met meer oog voor de gevaren van overmatige blootstelling, is pas enkele decennia een maatschappelijk erkende kwestie. Het gebruik van beschermende crèmes voor het buitenzonnen (met slechts sinds een jaar of tien filters voor UVB én UVA) is nog maar een jaar of dertig ‘populair’. Tegelijkertijd weten we dat de inmiddels kwalitatieve SPF’s niet voldoende of juist worden aangebracht. Zoals ook in het artikel staat, liggen daar de grote risico’s op zonnebrand, hetgeen na vele jaren kan leiden tot huidkanker. Het grote aantal patiënten met huidkanker, ook de gevallen van jongere mensen, zijn dus nog terug te leiden naar de periode waarin er nog niet of nauwelijks voorlichting was over verstandige omgang met zonlicht.
Het zonlicht van de zon buiten het zonlicht dat uit de zonnebanken in Nederland komt, is hetzelfde. De samenstelling van UVA en UVB, verschilt per zonnebank - evenals de samenstelling van het zonlicht verschilt per weertype en tijdstip. Het zonlicht uit de Nederlandse zonnebanken heeft maximaal de kracht van de middagzon in het Middellandse Zeegebied. De Nederlandse Gezondheidsraad stelt dat er geen onderscheid is tussen het zonnebaden buiten en het zonnen onder de zonnebank. De zonnebanken zijn door de wetenschappelijke commissie van de Europese Unie als veilig aangemerkt. Een uitgebreide instructie (in schrift bij verkoop aan particulieren en in schrift en mondeling bij professionele zonnestudio’s) over het juiste gebruik van de apparatuur is daarbij verplicht.
Met de achtergrondinformatie, zoals hierboven geschetst, plaatsen we een aantal kanttekeningen bij de ‘feiten' die in het artikel worden gepresenteerd.
Verouderde onderzoeken
In de literatuur die de auteurs hebben gebruikt bij het samenstellen van het artikel is een aantal oude wetenschappelijke onderzoeken gebruikt. Uit dit onderzoek zou de link worden gelegd tussen zonnebankgebruik en melanoma. Echter in 2002 is eenzelfde studie gedaan waar het vergrootte risico op een melanoom niet gelinkt wordt aan de zonnebank. De onderzoekers stelden daarbij dat áls er al een link zou zijn, deze link marginaal is, en daarmee niet als wetenschappelijk bewijs kon worden aangemerkt. Een Brits onderzoek dat in opdracht van de Britse kankerfederatie is uitgevoerd door Leeds University (geroemd om de expertise op het onderzoeksgebied van melanomen) konden evenmin deze link vinden.
Daarnaast wordt een onderzoek aangehaald waarbij de kans op huidkanker groot is, in relatie tot zonlicht en zonnebanken. In dit onderzoek is echter ook een grote groep Australiërs meegenomen. Blanke mensen die op een plek op aarde wonen die niet hun natuurlijke omgeving is. De oorspronkelijke bewoners van deze plek hebben een donkere huid en kunnen de grote hoeveelheden zon veel beter verdragen. Er was dan ook international kritiek op deze studie, juist ook door het gebrek aan diversiteit.
Refererend naar het TNO rapport
Het meest in het oog springend in het artikel is het onderzoeksrapport van TNO waar naar verwezen wordt. TNO deed het betreffende onderzoek in opdracht van het KWF om te kijken welke leefstijlfactoren invloed hebben op het krijgen van kanker. Het zongedrag (in de buitenzon en onder de zonnebank) was één van de leefstijlfactoren. De TNO-onderzoekers geven zelf in hun rapport al duidelijk aan dat ‘de juiste gegevens om de risicofactor van zongedrag te berekenen niet beschikbaar zijn’. De leefstijlfactor zongedrag werd door de onderzoekers niet eens meegenomen in de samenvatting, vanwege ‘de lagere betrouwbaarheid’, zoals zij zelf aangeven.
Alle conclusies die in het TNO rapport staan, en waar de dermatologen hun mening op baseren, zijn slechts gefundeerd op aannames en hypotheses. Daarbij is het zongedrag buiten (inclusief vakanties in het buitenland en buitensporten) gelijk getrokken naar gebruik van de zonnebank. Een overmatige blootstelling met zonnebrand tot gevolg, is echter iets dat in de buitenzon veel voorkomt en bij een professionele zonnebanksessie niet. Juist omdat er daar gekeken wordt naar het huidtype en er geen zonnebrand ontstaat door zorgvuldige zonschema’s en het gebruik van een timer. De zon buiten is uiteraard niet aan banden te leggen, maar het verbieden van zonneapparatuur is een ongefundeerde conclusie, ook op basis van het TNO-rapport.
Zonlicht en de jonge huid
In het artikel wordt nogmaals aangekaart dat het vooral de jongeren zijn die de grootste risico’s lopen wanneer ze zonnebrand oplopen door teveel blootstelling aan zonlicht. In Nederland is inderdaad de regelgeving dat jongeren onder de 18 jaar niet onder zonnebank mogen. De grootste verbranding en het reële verbrandingsgevaar lopen zij echter op in de buitenzon, waarbij hun kennis van de gevaren en de bescherming van hun huid tekort schiet.
Regelmatige blootstelling aan UV
Het artikel in het tijdschrift gaat volledig voorbij aan het klimaat in Nederland en de moderne leefstijl. Voor de aanmaak van vitamine D, geven de auteurs het internationale advies om dagelijks met gezicht en handen tot een half uur in de zon te zijn tussen 10.00 uur en 15.00 uur. Echter, het klimaat en de leefstijl van de meeste Nederlanders is daar niet naar. Nederlanders met een meer getinte huid moeten bovendien langer in de zon verblijven om eenzelfde hoeveelheid vitamine D op te doen. Wat je in Nederland ziet, is het effect van heel veel in korte tijd en hele periodes te weinig of geen zonlicht. Juist dit brengt risico’s met zich mee, blijkt uit de wetenschappelijke studies. Onregelmatig blootstelling aan zonlicht vergroot het risico op een melanoom. Regelmatige blootstelling (in balans, zonder te verbranden) geeft daarentegen juist een verlaging van het risico op een melanoom, blijkt uit de studie van 2012.
Het standpunt van de auteurs dat een tekort aan vitamine D met een pilletje op te lossen is, is in theorie juist. Dit neemt niet weg dat de meest natuurlijke aanmaak van vitamine D via zonlicht op de huid plaatsvindt. Bovendien mis je bij orale inname van vitamine D de andere positieve effecten van zonlicht, zoals de aanmaak van gelukshormonen, het ontspannen en een energiek gevoel.
Professionaliteit van zonnepunten
De zonnestudio’s in Nederland die zich hebben aangesloten bij SVZ staan allemaal achter de opgestelde Code voor Praktijkuitoefening, die naast het naleven van de strenge regels ook verder professionalisering en service vereisen. Als branchevereniging zien we dat er ondernemers in de markt zijn die niet voldoende professioneel met de dienst ‘zonnen' bezig zijn. Een vergunningenstelsel dat minimale eisen stelt aan de ondernemers, zou een goede stap zijn in verdere professionalisering van het zonaanbod in Nederland.
Conclusie: vergunningen voor zonnestudio’s wenselijk
SVZ trekt de conclusie dat er meer voorlichting nodig is, alsmede meer regelgeving om te zorgen dat mensen op een verantwoorde manier met zonlicht en zonnebanken omgaan. SVZ zou graag zien dat er een vergunningstelsel komt voor het exploiteren van zonneapparatuur. Daarnaast zou een wettelijke legitimatieplicht het naleven van de bestaande regelgeving versterken.
Als branchevereniging zoeken we de dialoog met de andere organisaties die zich ook willen inzetten voor hetzelfde doel: een verstandige consument die weet hoe hij met zonlicht om moet gaan en dit gecontroleerd binnen of goed beschermd buiten doet.